- Nguyên nhân gây sốt ở trẻ em là gì?
Hiểu về sốt ở trẻ em
Sốt không phải là một căn bệnh mà là phản ứng tự nhiên của cơ thể trước nhiều loại bệnh, đặc biệt là các bệnh nhiễm trùng. Thông thường, nhiệt độ cơ thể của trẻ em dao động từ 36.5 đến 37.5 độ C. Khi trẻ sốt, nhiệt độ cơ thể sẽ vượt ngưỡng 38 độ C.
Cơ thể duy trì nhiệt độ bình thường nhờ vào sự điều chỉnh của các cơ quan như não, da, cơ và mạch máu bằng các cách sau:
- Điều tiết mồ hôi qua da.
- Thay đổi khoảng cách giữa mạch máu và bề mặt da.
- Quản lý lượng nước trong cơ thể.
- Điều chỉnh nhiệt độ không gian sống hoặc chọn môi trường có nhiệt độ thoải mái hơn.
Cần lưu ý rằng nhiệt độ cơ thể trẻ có thể thay đổi theo từng thời điểm trong ngày: nhiệt độ thường thấp hơn vào buổi sáng và cao hơn vào buổi tối. Nhiệt độ cơ thể cũng tăng khi trẻ vận động, chơi đùa hoặc tập thể dục, điều này là phản ứng sinh lý bình thường và không được coi là sốt.
2. Những nguyên nhân có thể gây sốt
Nhiều nghiên cứu cho thấy khi trẻ bị sốt, các cơ quan điều chỉnh nhiệt độ vẫn hoạt động tích cực nhưng tạm thời thiết lập lại mức nhiệt độ cao hơn vì một số lý do sau:
- Cytokine và các chất trung gian được sản xuất bởi cơ thể để chống lại sự xâm nhập của các tác nhân gây bệnh.
- Cơ thể tăng cường sản xuất đại thực bào để tiêu diệt các tác nhân xâm nhập.
- Cơ thể tạo ra kháng thể tự nhiên để chống lại nhiễm trùng và ngăn chặn chúng tái xâm nhập.
- Một số loại vi khuẩn có lớp màng bảo vệ, khi lớp màng này vỡ, các chất bên trong gây độc cho cơ thể.
Các yếu tố khiến trẻ bị sốt bao gồm:
- Nhiễm trùng: Khi bị nhiễm trùng, cơ thể sẽ kích thích cơ chế bảo vệ tự nhiên bằng cách tăng nhiệt độ, dẫn đến sốt.
- Mặc quần áo quá chật hoặc quá dày: Thường gặp ở trẻ sơ sinh vì trẻ chưa thể tự điều chỉnh thân nhiệt tốt. Cha mẹ cần chú ý cho trẻ mặc quần áo thoáng mát, thấm hút mồ hôi tốt để tránh tình trạng quá nóng. Nếu trẻ sơ sinh bị sốt, cần đưa bé đến bệnh viện để kiểm tra.
- Tiêm vắc xin: Một số trẻ có thể bị sốt nhẹ sau khi tiêm vắc xin. Tuy nhiên, nếu trẻ sốt cao trên 38.5 độ C và không hạ sau khi uống thuốc hạ sốt, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế.
- Mọc răng: Trẻ thường bị sốt nhẹ khi mọc răng, nhiệt độ cơ thể dao động trong khoảng 38 – 38.5 độ C.
- Bệnh truyền nhiễm do virus: Cảm lạnh, cảm cúm, và các bệnh tương tự.
- Tác dụng phụ của một số loại thuốc.
- Truyền máu: Trẻ mới được truyền máu cũng có thể bị sốt.
3. Triệu chứng sốt ở trẻ là gì?
Khi trẻ bị sốt, ngoài nhiệt độ tăng cao, các triệu chứng đi kèm có thể bao gồm:
- Trẻ cảm thấy mệt mỏi, không muốn chơi đùa.
- Da trẻ trở nên nhợt nhạt, thiếu sức sống.
- Trẻ biếng ăn.
- Dễ cáu kỉnh, khóc nhiều.
- Đau nhức đầu và toàn thân.
- Có hiện tượng nôn mửa.
- Trẻ thường khát nước.
- Có thể xuất hiện co giật (thường khi sốt cao).
Sốt làm cho trẻ cảm thấy mệt mỏi và có xu hướng ngủ nhiều hơn.
Phương pháp chẩn đoán sốt ở trẻ em
Cách đơn giản nhất để xác định trẻ có sốt hay không là đo nhiệt độ cơ thể. Các phương pháp đo nhiệt độ bao gồm:
- Đo nhiệt độ ở nách: Phương pháp dễ thực hiện nhưng độ chính xác không cao. Lau khô nách trẻ, đặt nhiệt kế vào nách, ép sát khuỷu tay vào ngực và giữ yên trong 4 – 5 phút.
- Đo nhiệt độ ở miệng: Vệ sinh nhiệt kế, đặt lên lưỡi của trẻ và giữ bằng môi. Giữ yên nhiệt kế trong 1 phút nếu dùng nhiệt kế điện tử, hoặc 3 phút nếu dùng nhiệt kế thủy ngân.
- Đo nhiệt độ ở tai: Kéo tai ngoài của trẻ, đặt nhiệt kế vào tai và giữ yên trong 2 phút. Phương pháp này phù hợp cho trẻ từ 6 tuổi trở lên. Nếu trẻ vừa từ ngoài trời lạnh vào, chờ ít nhất 15 phút trước khi đo.
- Đo nhiệt độ ở trực tràng: Phương pháp này cho kết quả chính xác nhất, thường dùng cho trẻ sơ sinh. Đặt trẻ nằm sấp, bôi chất bôi trơn lên đầu nhiệt kế, sau đó đặt vào hậu môn và giữ yên trong 1 phút đối với nhiệt kế điện tử, hoặc 2 phút đối với nhiệt kế thủy ngân.
Cha mẹ nên sử dụng nhiệt kế kỹ thuật số thay vì nhiệt kế thủy ngân để tránh nguy cơ bị vỡ và gây tổn thương hoặc nhiễm độc cho trẻ.
4. Chăm sóc trẻ bị sốt thế nào?
Mục tiêu chính của việc chăm sóc trẻ bị sốt tại nhà là kiểm soát nhiệt độ cơ thể, ngăn ngừa mất nước và theo dõi tình trạng sức khỏe cũng như các triệu chứng của bệnh gây sốt.
Khi trẻ bị sốt, thân nhiệt tăng cao khiến trẻ cảm thấy khó chịu và mệt mỏi. Cha mẹ có thể giúp hạ nhiệt cho trẻ bằng cách cho bé uống thuốc hạ sốt theo hướng dẫn của bác sĩ, thường là acetaminophen hoặc ibuprofen.
Lưu ý không dùng aspirin để hạ sốt cho trẻ, đặc biệt khi sốt liên quan đến bệnh thủy đậu hoặc các bệnh nhiễm trùng do virus, vì aspirin có thể gây suy gan. Tránh dùng ibuprofen cho trẻ dưới ba tháng tuổi hoặc khi trẻ có dấu hiệu mất nước.
Khi sốt, trẻ dễ bị mất nước. Hãy cho trẻ uống nhiều nước hơn bình thường và bổ sung nước thông qua các loại thức ăn lỏng như cháo loãng, súp. Tránh cho trẻ uống các thức uống chứa caffein, nước ngọt và trà vì chúng có thể làm tình trạng mất nước nặng hơn.
Nếu trẻ nôn mửa nhiều, nên tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng các loại nước bù điện giải. Đối với trẻ dưới sáu tháng tuổi, mẹ có thể bù nước bằng cách tăng số lần bú.
Theo dõi các triệu chứng của trẻ là rất quan trọng để có biện pháp y tế kịp thời. Nếu nhiệt độ của trẻ giảm dưới ba mươi chín độ nhưng trẻ vẫn mệt mỏi và các triệu chứng khác không cải thiện, có thể trẻ đang gặp vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
Khi sốt, trẻ thường chán ăn. Tuy nhiên, cần đảm bảo trẻ ăn đầy đủ dinh dưỡng để tăng sức đề kháng. Cho trẻ ăn thức ăn mềm, dễ tiêu hóa như súp, cháo, ngũ cốc và bổ sung vitamin thông qua nước ép trái cây hoặc các loại trái cây mềm như chuối, cam, đu đủ.
Lưu ý tránh cho trẻ ăn các thực phẩm nhiều chất béo, cay hoặc nhiều chất xơ. Các bữa ăn nên được chia nhỏ và tăng dần khoảng cách giữa các bữa lên bốn giờ.
Mặc quá nhiều hoặc quá ít quần áo đều có thể làm tăng nguy cơ sốt cho trẻ. Hãy cho trẻ mặc quần áo phù hợp với nhiệt độ môi trường, đảm bảo thoáng mát và thoải mái.
Chườm, lau người hoặc tắm cho trẻ bằng nước ấm có thể giúp hạ sốt nhanh chóng và làm trẻ cảm thấy thoải mái. Thời gian tắm nên kéo dài từ mười đến mười lăm phút, nhiệt độ nước vừa phải và không dùng các chất tẩy rửa mạnh chứa cồn. Phương pháp này không nên áp dụng cho trẻ sơ sinh và trẻ quá nhỏ.
Không ép trẻ ăn nếu trẻ không muốn, thay vào đó hãy thay đổi món ăn để kích thích sự thèm ăn. Đảm bảo trẻ có thời gian nghỉ ngơi nhiều hơn bình thường. Sử dụng quần áo nhẹ, giúp trẻ dễ di chuyển và cử động. Duy trì nhiệt độ phòng ở mức phù hợp và đảm bảo thông thoáng.
Khi nào nên đưa trẻ đến cơ sở y tế?
Trong quá trình chăm sóc tại nhà, nếu trẻ có các biểu hiện sau, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức:
- Trẻ sơ sinh dưới ba tháng tuổi hoặc có hệ miễn dịch suy giảm và sốt trên ba mươi tám độ.
- Trẻ ngủ li bì, khó đánh thức.
- Da xanh xao, tái nhợt.
- Trẻ sốt bàn tay, bàn chân lạnh.
- Nôn mửa nhiều.
- Trẻ sốt phát ban.
- Xuất hiện tiếng thở the thé.
- Khóc liên tục.
- Biểu hiện mất nước nghiêm trọng.
- Thân nhiệt không giảm sau khi uống thuốc hạ sốt.
- Trẻ bị cứng cổ.
- Đau mắt khi tiếp xúc với ánh sáng.
- Sốt kéo dài trên một ngày với trẻ dưới hai tuổi và trên ba ngày với trẻ từ hai tuổi trở lên.
Cách phòng tránh sốt ở trẻ em
Cho trẻ tiêm phòng đầy đủ và đúng lịch. Đảm bảo giấc ngủ đầy đủ. Thực hiện chế độ ăn uống khoa học. Vệ sinh thực phẩm trước khi chế biến. Tập cho trẻ thói quen rửa tay bằng xà phòng khử khuẩn. Dùng giấy che miệng và mũi khi ho, hắt hơi.
Một số bệnh nghiêm trọng khi trẻ bị sốt Sốt có thể là dấu hiệu ban đầu của các bệnh nghiêm trọng do virus và vi khuẩn gây ra như:
- Đột quỵ nhiệt.
- Bệnh ung thư.
- Bệnh tự miễn.
- Các vấn đề về não bộ.
- Viêm màng não.
- Nhiễm trùng huyết.
- Viêm phổi.