- Vỡ tử cung là gì?
Vỡ tử cung là tình trạng tử cung bị rách từ lớp niêm mạc qua lớp cơ, và nếu lớp phúc mạc bị rách, buồng tử cung sẽ thông với ổ bụng và được gọi là vỡ tử cung hoàn toàn. Nếu lớp phúc mạc còn nguyên, đây là tình trạng vỡ tử cung không hoàn toàn. Khi vỡ tử cung tổn thương đến cả bàng quang hoặc đường tiêu hóa, tình trạng này được gọi là vỡ tử cung phức tạp.
Vỡ tử cung là một biến chứng sản khoa nghiêm trọng, đe dọa tính mạng của cả mẹ và thai nhi, và có thể xảy ra trong quá trình mang thai hoặc chuyển dạ.
2. Nguyên nhân dẫn đến vỡ tử cung là gì?
Nguyên nhân gây vỡ tử cung có thể chia thành ba nhóm chính: do mẹ, do thai nhi và do can thiệp y tế.
Nguyên nhân từ mẹ:
- Khung chậu méo, hẹp hoặc bất thường.
- Tử cung dị dạng, kém phát triển hoặc tử cung đôi.
- Sẹo ở tử cung do các phẫu thuật phụ khoa hoặc do tiền sử sản khoa như mổ lấy thai cũ, tổn thương lớp cơ tử cung khi bóc nhau nhân tạo hoặc nạo phá thai.
- Cơn co tử cung cường tính.
- Các khối u tiền đạo như u nang buồng trứng, u xơ tử cung, u tiểu khung hay âm đạo ngăn cản thai nhi xuống.
- Mẹ sinh nhiều lần hoặc suy dinh dưỡng dẫn đến chất lượng cơ tử cung kém.
Nguyên nhân từ thai nhi:
- Thai to toàn phần hoặc từng phần.
- Thai nhi dị dạng, dính nhau hoặc bị não úng thủy.
- Ngôi thai bất thường (ngôi ngược, ngôi ngang), kiểu thế bất thường hoặc cúi không tốt.
Nguyên nhân từ can thiệp y tế:
- Can thiệp thủ thuật đường dưới trong quá trình đẻ gây rách cổ tử cung kéo lên đoạn dưới.
- Thực hiện các thủ thuật không đúng chỉ định hoặc không đúng kỹ thuật như forceps, giác hút, xoay thai.
- Thực hiện các thủ thuật quá thô bạo.
- Sử dụng Oxytocin (thuốc tăng co) không đúng cách.
3. Triệu chứng vỡ tử cung là gì?
- Đau bụng tự nhiên, đặc biệt đau nhiều ở vùng tử cung, cơn đau tăng dần và lan ra toàn ổ bụng.
- Xuất hiện máu đỏ tươi từ âm đạo.
Triệu chứng vỡ tử cung khi sinh
Dọa vỡ tử cung:
- Sản phụ trải qua các cơn đau quằn quại, kéo dài và tăng cường độ, khiến người bệnh đau đớn kêu la.
- Đoạn dưới tử cung kéo dài, đôi khi đến rốn.
- Trong những giai đoạn muộn, tử cung có thể bị thắt lại ở đoạn dưới và tạo hình quả bầu nậm, được gọi là vòng Bandl.
- Thành đoạn dưới rất mỏng và nhạy cảm khi ấn vào, có thể thấy ngôi thai phồng lên.
- Hai dây chằng tròn rõ ràng và căng, kết hợp với vòng Bandl được gọi là dấu Bandl-Frommel. Nếu không xử trí kịp thời, tử cung sẽ vỡ.
- Cơn co tử cung kéo dài mạnh mẽ, khoảng cách giữa các cơn co ngắn.
- Biến đổi nhịp tim thai do thiếu oxy.
Vỡ tử cung trong chuyển dạ:
- Dấu hiệu dọa vỡ tử cung rõ ràng, sản phụ kích thích và đau đớn dữ dội.
- Đoạn dưới tử cung kéo dài, căng mỏng và có điểm đau khi ấn vào, đó là vị trí sắp vỡ.
- Xuất hiện các dấu hiệu choáng.
- Máu đỏ tươi từ âm đạo.
- Không còn thấy hình ảnh quả bầu nậm tử cung hay dấu Bandl-Frommel.
- Tim thai không nghe thấy.
4. Điều trị vỡ tử cung thế nào?
Đối tượng nguy cơ bệnh vỡ tử cung
- Sản phụ có tiền sử mổ lấy thai trước đó, dễ gặp nguy cơ vỡ tử cung khi mang thai lần tiếp theo.
- Những sản phụ có cấu trúc khung chậu và tử cung không bình thường.
- Trường hợp sản phụ từng sinh con với ngôi thai bất thường (ngôi ngược, ngôi ngang).
- Sản phụ gặp các bệnh lý nội khoa trong quá trình mang thai.
Phòng ngừa bệnh vỡ tử cung
- Quản lý thai kỳ chặt chẽ, đặc biệt với những trường hợp thai nghén có nguy cơ cao như sinh nhiều lần, có vết mổ ở tử cung, hoặc bất cân xứng thai-chậu.
- Sử dụng thuốc tăng co tử cung theo đúng chỉ định và liều lượng của bác sĩ.
- Thực hiện các thủ thuật và phẫu thuật sản khoa theo chỉ định, đảm bảo điều kiện và kỹ thuật đúng quy trình.
Những biện pháp chẩn đoán bệnh vỡ tử cung
Trong thời kỳ thai nghén:
- Siêu âm: Quan sát thấy thai nằm trong ổ bụng, không phát hiện hoạt động tim thai.
- Công thức máu: Phát hiện giảm số lượng hồng cầu, hemoglobin và hematocrit.
Trong thời kỳ chuyển dạ:
- Siêu âm: Thai nằm trong ổ bụng, không phát hiện hoạt động tim thai, phát hiện tổn thương ở tử cung và dịch trong ổ bụng.
- Công thức máu: Phát hiện thiếu máu.
Các biện pháp điều trị bệnh vỡ tử cung
- Mổ cấp cứu: Thực hiện ngay khi có dấu hiệu vỡ tử cung, nếu không rõ lâm sàng có thể mổ thăm dò để tránh bỏ sót trường hợp vỡ tử cung dưới phúc mạc.
- Hồi sức, chống choáng: Giảm đau, truyền dịch, truyền máu tươi để bù lại khối lượng tuần hoàn và điện giải, nâng huyết áp bệnh nhân lên 90-100 mmHg trước khi mổ.
- Xử trí tổn thương tử cung: Phụ thuộc vào nhu cầu sinh con của sản phụ, mức độ tổn thương tại tử cung và kinh nghiệm của cơ sở phẫu thuật.
Phương án bảo tồn và cắt tử cung:
- Bảo tồn tử cung: Áp dụng khi sản phụ còn nhu cầu sinh con, tổn thương nhỏ và sạch, thời gian vỡ tử cung ngắn, có thể cắt lọc và xén gọn vết rách rồi khâu lại.
- Cắt tử cung: Thực hiện khi sản phụ đã đủ con, vết thương nghiêm trọng, nham nhở, thời gian vỡ tử cung dài, cần cắt tử cung bán phần.
Các biện pháp bổ sung:
- Lau sạch ổ bụng, đặt dẫn lưu nếu ổ bụng bị bẩn và nghi ngờ nhiễm khuẩn.
- Kiểm tra kỹ lưỡng tổn thương kèm theo như ruột và bàng quang trong quá trình mổ.
- Sau phẫu thuật, cần sử dụng kháng sinh liều cao, phối hợp và theo dõi chặt chẽ để phát hiện và ngăn chặn nhiễm khuẩn.