1. Tiểu đường thai kỳ là gì?
Tiểu đường thai kỳ, còn gọi là đái tháo đường trong thai kỳ, là tình trạng rối loạn chuyển hóa đường trong cơ thể khi mang thai. Tình trạng này thường được phát hiện từ tháng thứ 4 của thai kỳ và thường tự khỏi sau khi sinh khoảng 6 tuần.
Làm thế nào để biết bị tiểu đường thai kỳ?
Để chẩn đoán tiểu đường thai kỳ, sản phụ sẽ được lấy máu xét nghiệm đường huyết. Các chỉ số chẩn đoán bao gồm:
- Đường huyết lúc đói: >= 126 mg/dl.
- Đường huyết bất kỳ: >= 200 mg/dl.
- Hoặc làm nghiệm pháp dung nạp đường dương tính.
2. Tiểu đường thai kỳ ảnh hưởng thế nào đối với mẹ và thai nhi?
Tình trạng tiểu đường thai kỳ nếu không được kiểm soát tốt sẽ gây ra nhiều ảnh hưởng tới cả mẹ và sự phát triển của thai nhi.
Ảnh hưởng đối với mẹ:
- Tăng nguy cơ mắc tiểu đường trong tương lai: Người mẹ có nguy cơ cao hơn mắc bệnh tiểu đường sau này, đặc biệt nếu đã từng bị tiểu đường thai kỳ trước đó.
- Tăng cân quá mức: Phụ nữ mang thai có thể tăng cân nhiều, với đa phần thai nhi có trọng lượng lớn, dẫn đến đa ối. Em bé khi sinh ra thường có cân nặng lớn.
- Triệu chứng đa niệu và nhiễm nấm: Mẹ bầu thường gặp triệu chứng ăn nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều và trong nước tiểu có đường. Nấm candida dễ tái phát nhiều lần.
- Nguy cơ nhiễm trùng và các biến chứng khác: Tăng nguy cơ nhiễm trùng, viêm bể thận, viêm thận hay băng huyết sau sinh.
- Sẩy thai và thai chết lưu: Nguy cơ sẩy thai nhiều lần liên tiếp hoặc thai chết lưu không rõ lý do.
Ảnh hưởng đối với thai nhi:
- Dị tật bẩm sinh: Thai nhi có nguy cơ cao bị dị tật bẩm sinh về cơ và hệ thần kinh.
- Sang chấn khi sinh: Do kích thước lớn, em bé dễ bị gãy xương, gặp phải các chấn thương khi sinh thường và khi sinh mổ.
- Tăng tỷ lệ tử vong: Tiểu đường thai kỳ làm tăng tỷ lệ tử vong của thai nhi và trẻ sơ sinh trong tuần đầu tiên sau khi chào đời gấp nhiều lần so với bình thường.
- Các vấn đề sức khỏe sau sinh: Trẻ có thể bị suy hô hấp, hạ đường huyết, hạ canxi và có nguy cơ cao mắc đái tháo đường do di truyền.
3. Dinh dưỡng cho bà bầu mắc tiểu đường thai kỳ
Tiểu đường thai kỳ có ảnh hưởng đáng kể tới sức khỏe của mẹ cũng như sự phát triển của thai nhi. Do đó, việc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ và duy trì một chế độ dinh dưỡng hợp lý là rất quan trọng.
Những thực phẩm thai phụ nên ăn khi mắc tiểu đường thai kỳ:
- Protein nạc và các sản phẩm từ sữa: Thịt nạc, cá, đậu hũ, yaourt, sữa không béo và không đường.
- Thực phẩm ít gây tăng đường máu: Đậu đỗ, gạo lứt, các loại trái cây ít ngọt, củ quả và rau xanh.
- Bữa ăn nhỏ nhiều lần trong ngày: Ăn nhiều bữa nhỏ để kiểm soát đường máu, không để đường máu tăng quá cao sau khi ăn hoặc hạ quá thấp giữa các bữa. Nên ăn ba bữa chính và một đến hai bữa phụ mỗi ngày.
Lưu ý:
- Tăng năng lượng cần thiết: Phụ nữ mang thai trong 6 tháng cuối cần tăng thêm khoảng 350 Kcal/ngày, còn phụ nữ đang cho con bú cần tăng thêm khoảng 550 Kcal/ngày so với người bình thường.
Những thực phẩm mẹ bầu nên giảm bớt:
- Thực phẩm gây tăng đường huyết: Bánh kẹo, kem, chè và các loại trái cây ngọt.
- Thực phẩm chứa nhiều muối: Giảm ăn mặn và tránh các thực phẩm chế biến sẵn có nhiều muối như thịt nguội, đồ hộp, và các món ăn đóng gói sẵn để phòng ngừa tăng huyết áp.
- Thực phẩm chứa nhiều chất béo: Lòng đỏ trứng, thức ăn chiên xào, nội tạng (tim, gan, thận) vì chúng gây tăng mỡ máu.
- Đồ uống không có lợi: Tránh uống nước ngọt, nước ép trái cây ngọt, chè đặc, rượu bia, cà phê.
Bằng cách tuân thủ chế độ ăn uống này, mẹ bầu có thể kiểm soát đường huyết hiệu quả và đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng cho sự phát triển của thai nhi.
4. Gợi ý thực đơn cho bà bầu mắc tiểu đường thai kỳ
Bữa sáng:
- Phở bò:
- Bánh phở: 200g (1 chén)
- Thịt bò: 150g
- Rau thơm các loại: 50g
- Tổng năng lượng: 468 Kcal
Bữa trưa:
- Cơm: 2 chén nhỏ
- Cá rô kho:
- Cá rô đồng: 150g
- Dầu thực vật: 5g
- Rau muống xào tỏi:
- Rau muống: 150g
- Tỏi: 5g
- Dầu thực vật: 10g
- Canh đu đủ:
- Đu đủ: 130g
- Thịt nạc heo: 30g
- Mận: 4 trái (200g)
- Tổng năng lượng: 1020 Kcal
Xế trưa:
- Sữa tươi không đường: 200ml
- Tổng năng lượng: 122 Kcal
Bữa tối:
- Cơm: 2 chén nhỏ
- Đậu hũ nhồi thịt:
- Đậu hũ trắng: 100g (1 miếng)
- Thịt nạc: 40g
- Dầu ăn: 5g
- Rau lang luộc:
- Rau lang: 150g
- Canh bí xanh:
- Bí xanh: 120g
- Thịt nạc heo: 30g
- Bưởi: 4 múi (150g)
- Tổng năng lượng: 790 Kcal
Tổng năng lượng cả ngày: 2400 Kcal
Thực đơn này cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết, bao gồm protein từ thịt, cá, đậu hũ; chất xơ từ rau xanh; vitamin và khoáng chất từ trái cây. Đồng thời, hạn chế các thực phẩm chứa nhiều đường và chất béo không lành mạnh, giúp kiểm soát đường huyết và đảm bảo sức khỏe cho mẹ và thai nhi.