- Các bệnh về đường hô hấp thường gặp ở trẻ sơ sinh
Trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và sức đề kháng yếu nên rất dễ mắc bệnh. Mặc dù phần lớn các bệnh thường gặp ở trẻ sơ sinh không đe dọa tính mạng, bố mẹ vẫn cần nhận biết sớm và xử lý kịp thời để tránh các biến chứng nguy hiểm.
Cảm lạnh
- Triệu chứng: Trẻ có thể thở khó, khò khè, hắt hơi thường xuyên, sổ mũi hoặc nghẹt mũi.
- Nguyên nhân: Thường do cảm lạnh, dị ứng thời tiết hoặc nhiễm virus, bụi bẩn.
- Cách xử lý: Đảm bảo vệ sinh sạch sẽ và giữ ấm cho trẻ. Xoa dầu em bé vào lòng bàn chân và cho trẻ bú mẹ thường xuyên. Nếu có dịch mũi, cần hút sạch và để trẻ nằm cao đầu khi ngủ để tránh nước mũi chảy ngược vào trong.
Nấc cụt
- Triệu chứng: Thường gặp ở trẻ mới sinh, trẻ có thể nấc liên tục, tần suất khoảng 3 lần/ngày, mỗi lần kéo dài 3 phút.
- Nguyên nhân: Cơ hoành co thắt không tự chủ khiến khí hít vào bị ngưng đột ngột, thanh môn đóng lại.
- Cách xử lý: Không để trẻ quá đói mới cho ăn và không cho bú quá no. Sau khi ăn, cần bế trẻ cao đầu để giúp dễ tiêu hóa. Cho bé bú sữa mẹ cũng là cách chữa nấc hiệu quả. Nếu thấy trẻ nấc cụt kéo dài và có dấu hiệu mệt mỏi, cần đưa đến bệnh viện.
Nhiễm trùng đường hô hấp
- Triệu chứng: Trẻ có thể sốt, ho, sổ mũi hoặc nghẹt mũi, khò khè. Nếu nặng có thể thở gấp, sốt cao, co giật, tím tái.
- Nguyên nhân: Do nhiễm lạnh, ô nhiễm không khí hoặc lây nhiễm từ người khác.
- Cách xử lý: Cho bé bú mẹ và đưa đi khám bác sĩ để được kê đơn thuốc.
Viêm phổi Viêm phổi là một trong những bệnh nguy hiểm, thường gặp ở trẻ sơ sinh và là nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ dưới 1 tuổi.
- Triệu chứng: Giai đoạn đầu không có dấu hiệu đặc biệt, sau đó trẻ có thể bú kém hoặc bỏ bú, sốt hoặc hạ thân nhiệt dù đã ủ ấm, li bì, thở nhanh hoặc khó thở.
- Cách phòng bệnh: Giữ ấm cho trẻ, cho bú sữa mẹ hoàn toàn để tăng sức đề kháng, giữ vệ sinh để tránh lây nhiễm vi khuẩn.
- Cách xử lý: Chống suy hô hấp và chống nhiễm trùng tùy theo mức độ suy thở tại bệnh viện.
2. Các vấn đề về da ở trẻ sơ sinh
Da của trẻ sơ sinh rất nhạy cảm và dễ bị tổn thương, chỉ cần một tác động nhỏ cũng có thể gây ra các vấn đề về da.
Vàng da
- Vàng da sinh lý: Biểu hiện ở mặt, ngực, tay và chân trong vòng 2 – 3 ngày sau khi sinh. Phân của trẻ vẫn có màu vàng và trẻ vẫn ăn và ngủ tốt. Nguyên nhân thường do sự tích tụ bilirubin. Đây là tình trạng phổ biến và không gây lo ngại.
- Vàng da bệnh lý: Khi vùng da vàng lan rộng, phân của bé có màu bạc và có thể kèm theo lá lách to. Nguyên nhân có thể do tán huyết, bệnh gan, tắc mật hoặc nhiễm trùng. Nếu tình trạng này không cải thiện sau 3 ngày, cần đưa trẻ đến bệnh viện.
Mụn sữa
- Triệu chứng: Mụn nhỏ xuất hiện ở má, trán, cằm và lưng sau vài tuần sinh. Vùng da xung quanh có thể bị đỏ. Mụn xuất hiện nhiều hơn khi trẻ nóng hoặc tiếp xúc với nước dãi, hóa chất.
- Nguyên nhân: Do da trẻ mỏng và yếu, chịu ảnh hưởng từ hormone của mẹ hoặc do tuyến bã phì đại.
- Cách xử lý: Tắm cho bé hàng ngày bằng nước sạch và sữa tắm nhẹ dịu. Dùng khăn mềm lau khô sau khi tắm. Nếu mụn không hết sau 3 tháng, nên đưa trẻ đến bác sĩ.
Viêm da tiết bã
- Triệu chứng: Các vảy nhờn xuất hiện nhiều trên đỉnh đầu hoặc mông của trẻ từ 2 tuần tuổi.
- Nguyên nhân: Có thể do yếu tố di truyền, môi trường ẩm ướt hoặc phản ứng viêm với vi nấm Malassezia furfur.
- Cách xử lý: Gội đầu cho trẻ mỗi khi tắm, có thể dùng dầu khoáng em bé. Thường thì các vảy sẽ tự biến mất sau 8 – 12 tháng.
Chàm Eczema
- Triệu chứng: Da khô, đỏ thành từng mảng, ngứa và có mụn nước. Da trẻ dễ bị kích ứng khi tiếp xúc với nước bọt hoặc các chất tẩy rửa. Chàm xuất hiện ở mặt, đầu, tay và chân, sau đó lan ra khắp cơ thể.
- Nguyên nhân: Do yếu tố di truyền, tăng tiết bã nhờn hoặc môi trường nhiều bụi bẩn, lông thú, hóa chất.
- Cách xử lý: Giữ cho trẻ ở nơi sạch sẽ, thoáng mát, tắm và bôi kem dưỡng ẩm 2 – 3 lần mỗi ngày. Nếu da bị trầy xước hoặc có mủ, cần đưa trẻ đến bệnh viện.
Rôm sảy
- Triệu chứng: Mụn nước li ti xuất hiện ở mặt, cánh tay, lưng và cổ.
- Nguyên nhân: Do trẻ tiết nhiều mồ hôi nhưng không thoát hết.
- Cách xử lý: Rôm sảy sẽ tự khỏi khi trẻ được vệ sinh sạch sẽ và mặc quần áo khô thoáng.
Hăm tã
- Triệu chứng: Vết đỏ hoặc rộp nước ở vùng mông và bẹn, gây đau đớn cho trẻ.
- Nguyên nhân: Sử dụng tã quá nhiều, quá chật hoặc không đảm bảo vệ sinh.
- Cách xử lý: Hạn chế dùng tã và giữ cho vùng mông và bẹn của bé khô thoáng.
Các vấn đề ngoài da khác ở trẻ sơ sinh bao gồm phát ban, viêm da và da tái nhợt, cũng cần được quan tâm và xử lý kịp thời để tránh biến chứng.
3. Các vấn đề tiêu hóa thường gặp ở trẻ sơ sinh
Mặc dù trẻ sơ sinh chủ yếu bú sữa mẹ, hệ tiêu hóa non nớt của trẻ vẫn có thể gặp phải một số vấn đề tiêu hóa như sau:
Nôn trớ và sặc
- Triệu chứng: Trẻ thường nôn trớ sữa sau khi bú, sữa có thể có màu trắng, vàng hoặc vón cục. Hiện tượng này thường gặp trong vài tháng đầu đời của trẻ.
- Nguyên nhân: Có thể do tư thế bú sai, nằm ngay sau khi vừa bú xong, hoặc bú quá nhiều. Ngoài ra, nôn trớ cũng có thể do các bệnh lý như dị tật đường tiêu hóa, viêm đường hô hấp trên, hoặc nhu động ruột kém.
- Cách xử lý: Khi trẻ nôn trớ, nên cho trẻ nằm nghiêng và thực hiện sơ cứu nếu trẻ bị sặc. Bố mẹ nên tham khảo các hướng dẫn cho trẻ bú đúng cách.
Tiêu chảy
- Triệu chứng: Trẻ đi ngoài nhiều hơn bình thường, phân lỏng và có mùi tanh, đôi khi có máu trong phân. Tiêu chảy là một trong những vấn đề thường gặp ở trẻ sơ sinh nhưng không nên coi thường.
- Nguyên nhân: Chế độ dinh dưỡng của mẹ có nhiều món ăn có tính hàn hoặc trẻ bị nhiễm trùng đường tiêu hóa.
- Xử lý: Mẹ nên hạn chế ăn hải sản trong thời gian cho con bú. Cho trẻ bú mẹ nhiều hơn để bù đắp lượng nước mất đi khi tiêu chảy. Nếu trẻ tiêu chảy không dứt sau 2 ngày, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để tránh nguy hiểm đến tính mạng. Cần phân biệt tiêu chảy với hiện tượng đi ngoài nhiều (phân su màu xanh đậm, không mùi) trong 6-12 giờ sau sinh và đi nặng 2-3 lần/ngày, hoặc đi tiểu nhiều hơn 10 lần khi bú mẹ. Đây là hiện tượng bình thường, không phải bệnh lý.
Táo bón
- Triệu chứng: Trẻ đi nặng ít hơn, có khi hơn một ngày mới đi một lần, phân rắn và trẻ phải tốn nhiều sức để rặn.
- Nguyên nhân: Do mẹ ăn nhiều đồ cay nóng hoặc trẻ dùng sữa công thức không phù hợp.
- Xử lý: Mẹ cần tăng cường ăn chất xơ (rau xanh, củ quả) và cho con bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Nếu phải dùng sữa ngoài, nên chọn loại sữa mát để phù hợp với hệ tiêu hóa của trẻ.
4. Các vấn đề sức khỏe thường gặp khác ở trẻ sơ sinh
Tưa lưỡi
- Triệu chứng: Xuất hiện các mảng trắng hoặc vết loét nhỏ trên lưỡi khiến trẻ biếng ăn, bỏ bú. Khi các vết này lan sang niêm mạc má và vòm miệng, trẻ sẽ cảm thấy đau đớn.
- Nguyên nhân: Nhiễm nấm, vi khuẩn hoặc virus.
- Cách xử lý: Không nên dùng các dụng cụ hay mật ong để tưa lưỡi cho trẻ dưới 6 tháng tuổi. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ về các hoạt chất chống nấm phù hợp để bôi cho bé.
Rốn lồi
- Triệu chứng: Có mô phình ra ở dưới rốn, rốn lồi rõ nhưng không gây đau.
- Nguyên nhân: Thoát vị rốn, thường xuất hiện ở trẻ sinh non hoặc có cân nặng thấp.
- Cách xử lý: Thường tự khỏi khi trẻ được 1 tuổi. Nếu tình trạng nghiêm trọng hơn, nên đưa trẻ đến bệnh viện kiểm tra.
Huyết tán
- Triệu chứng: Vàng da, thiếu máu kéo dài.
- Nguyên nhân: Do không tương thích nhóm máu giữa mẹ và thai nhi.
- Điều trị: Thực hiện chọc dò nước ối trong thai kỳ để phát hiện sớm. Nếu có dấu hiệu huyết tán, đưa trẻ đến bệnh viện để truyền máu và điều trị kịp thời.
Sụt cân tuần đầu sau sinh
- Triệu chứng: Trong 7-10 ngày sau sinh, trẻ có thể giảm 6-10% trọng lượng dù được bú đầy đủ.
- Nguyên nhân: Do mất nước qua da và tiêu tiểu nhiều.
- Cách xử lý: Tiếp tục cho bé bú sữa mẹ theo nhu cầu. Sau giai đoạn này, trẻ sẽ tăng cân nhanh, khoảng 1-1,2 kg/tháng.
Ngạt thở
- Biểu hiện: Trẻ không kịp thở hoặc thở không đều sau khi ra đời.
- Nguyên nhân:
- Do thiếu oxy, chấn thương nội sọ, sự không tương thích miễn dịch giữa mẹ và thai nhi, nhiễm trùng trong tử cung, hoặc tắc nghẽn đường hô hấp của thai nhi.
- Điều trị: Cần có trợ giúp y tế ngay lập tức.
Viêm mắt
- Triệu chứng: Hai mi sưng, đỏ, chảy nước mắt, khó hoặc không mở mắt được, thường gặp vài ngày sau sinh.
- Nguyên nhân: Nhiễm khuẩn từ đường sinh dục của mẹ khi sinh, hoặc từ trong bụng mẹ, hoặc do trẻ không được chăm sóc và vệ sinh tốt sau khi sinh.
- Điều trị: Theo dõi, chăm sóc mắt và vệ sinh cho trẻ tốt. Nếu có biểu hiện viêm kết mạc, cần điều trị ngay tại bệnh viện để tránh ảnh hưởng đến thị lực.
Các vấn đề như trẻ sơ sinh rướn người, vặn mình, khóc nhiều,… cũng rất phổ biến.
Những vấn đề sức khỏe thường gặp ở trẻ sơ sinh thường do hệ miễn dịch yếu và một số do di truyền. Cách tốt nhất để phát hiện và điều trị sớm là theo dõi và siêu âm đều đặn trong thai kỳ. Sau khi sinh, cần cho bé bú mẹ hoàn toàn trong ít nhất 6 tháng đầu đời. Nếu mẹ gặp vấn đề về sữa, cần tìm đúng loại sữa phù hợp cho bé.
Để phòng ngừa trẻ mắc các bệnh lý, đặc biệt trong mùa nắng nóng, cha mẹ nên chú ý chế độ dinh dưỡng để nâng cao sức đề kháng cho trẻ. Bổ sung thực phẩm chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B,… sẽ giúp hỗ trợ hệ miễn dịch, tăng cường đề kháng, giúp trẻ ít ốm vặt và ít gặp các vấn đề tiêu hóa.